Phương pháp quản lý nhân sự hiện đại của Nhật Bản được hình thành trong
điều kiện hoang tàn đổ nát sau chiến tranh. Trong điều kiện đó nhiệm vụ đặt ra
cho các nhà lãnh đạo là phải khôi phục lại đời sống kinh tế, xã hội và chính
trị. Dưới ảnh hưởng của chính quyền Mỹ chiếm đóng các nhà quản lý Nhật Bản đã
làm quen với hệ tư tưởng và các phương pháp quản lý nhân sự kinh doanh của Mỹ. Các nhà
quản lý nhân sự kinh doanh Nhật Bản đặt ra cho mình nhiệm vụ áp dụng các phương pháp
quản lý truyền thống vào điều kiện mới đồng thời kết hợp với lý thuyết và
phương pháp quản lý của Mỹ mới học được.
Họ không những áp dụng một cách
sáng tạo kinh nghiệm quản lý trước chiến tranh vào điều kiện mới và tiếp thu có
chọn lọc những bài học tốt từ cách quản lý nhân sự của Mỹ để tìm ra con dường phát
triển mới mang nét đặc trưng Nhật Bản. Vì thế có nhiều nét đặc trưng cơ bản của
hệ thống quản lý của Nhật Bản không có trong mô hình quản lý của Mỹ. Ví dụ như
làm việc suốt đời tại một công ty (Hệ thống làm việc suốt đời đã dần được thay
thế bằng hệ thống khác mềm mại hơn- sẽ nói ở phần sau), hay như quá trình ra
quyết định quản lý là do tập thể.
Xã hội Nhật Bản là đồng nhất và thấm đậm tinh
thần chủ nghĩa tập thể. Người Nhật luôn suy nghĩ cho cả nhóm. Cá nhân mỗi người
trước hết là thành viên của nhóm, cá thể là một phần của toàn bộ. Do đó nguyên
tắc chủ đạo của quản lý nhân sự Nhật Bản: công việc là hoạt động nhóm. Sự thay đổi
phương pháp quản lý của Nhật Bản hiện nay được đặc trưng bởi sự gia tăng tự do
lựa chọn quan niệm để thiết lập hệ thống tối ưu, tuy nhiên vẫn không loại bỏ
phương pháp quản lý truyền thống.
( xem thêm : may đồng phục )
Đảm bảo việc làm và tạo bầu
không khí tin cậy nhau.
Điều này đảm bảo sự ổn định lực
lượng lao động và giảm mức độ lưu chuyển lao động. Sự ổn định lao động là một
tác nhân kích thích cán bộ công nhân viên, củng cố tinh thần tập thể, hài hòa
quan hệ giữa người lao động và lãnh đạo. Người lao động không lo bị đuổi việc,
lại có cơ hội được đề bạt vào các chức vụ quản lý nhân sự nên họ càng gắn bó với công
ty.
Chính sự ổn định lao động góp phần cải thiện mối quan hệ giữa công nhân và
các cấp lãnh đạo và đó chính là yếu tố cần thiết đề tăng cường hoạt động của
doanh nghiệp. Đảm bảo việc làm chính là hệ thống làm việc suốt đời.
Công khai và giá trị của công
ty
Khi tất cả các cấp quản lý và
công nhân đều xử dụng cơ sở thông tin chung về chính sách và hoạt động của công
ty thì sẽ phát triển bầu không khi tham gia và trách nhiệm chung. Chính đều này
sẽ cải thiện mối quan hệ tương hỗ nhau và nâng cao năng suất. Trong các cuộc
gặp gỡ hay họp hành mà có sự tham gia của các kỹ sự và cán bộ quản lý thì chất
lượng sẽ khác hẳn.
Hệ thống quản lý nhân sự của Nhật tạo ra cơ sở chung hiểu biết các
giá trị của công ty như: ưu tiên phục vụ , dịch vụ cho người tiêu dùng có chất
lượng; hợp tác giữa công nhân và cơ quan quản lý; hợp tác và giúp đỡ lẫn nhay
của các bộ phân phòng ban.
Quản lý dựa trên thông tin
Thu thập số tư liệu và xử dụng
chúng một cách có hệ thống để nâng cao hiệu quả kinh tế của sản xuất và các
thông số chất lượng sản phẩm có một ý nghĩa đặc biệt. Trong nhiều doanh nghiệp
lắp ráp điện tử người ta áp dụng hệ thống thu thập thông tin, theo đó có thể
biết được khi nào chiếc TV đó được bán, ai chịu trách nhiệm về lỗi của bộ phận
nào đó trong chiếc TV. Như vậy không phải phát hiện ra người làm sai mà cái
chính là phát hiện ra nguyên nhân của sai lỗi, tìm ra cách khắc phục để không
bị sai lại trong lần sau.
( xem thêm : may đồng phục công sở tại quận 2 )
Quản lý định hướng vào chất
lượng
Chủ tịch các công ty và các nhà
quản lý thường hay nói đến sự cần thiết của kiểm tra chất lượng.Trong quản lý
sản xuất mối quan tâm chủ yếu của họ là nhận được các thông tin chính xác về
chất lượng. Họ luôn tăng cường kiểm tra chất lượng sản phẩm và công việc được
phân công với chất lượng tốt nhất.
Lãnh đạo thường xuyên có mặt
tại nơi sản xuất
Để nhanh chóng khắc phục các
khó khăn và để kịp thời tác động giải quyết khi chúng xuất hiện. Người Nhật
thường bố trí cán bộ quản lý ngay tại nơi sản xuất. Khi giải quyết từng vấn đề
sẽ đưa ra những đề nghị những cải tiến nhỏ, lâu dần sẽ tích cóp thành cải tiến
lớn. Để làm điều nay người Nhật xử dụng rộng rãi hệ thống hòm sáng kiến và các
nhóm chất lượng.
Đảm bảo sạch sẽ và ngăn lắp
Sạch sẽ và ngăn lắp trong sản
xuất là một trong các yếu tố quan trọng để hàng hoá của Nhật có chất lượng cao.
Người lãnh đạo xí nghiệp cố gắng thiết lập một trật tự để đẩm bảo chất lượng
cao cho sản phẩm và nâng cao năng suất nhờ sự sạch sẽ và ngăn lắp. Nhìn chung
quản lý của Nhật dựa vào sự cải thiện các quan hệ con người như: sự phối hợp
chặt chẽ, định hướng nhóm,chất lượng đạo đức của người làm công, ổn định công
việc và sự hài hòa quan hệ giữa công nhân và người quản lý.
( xem thêm : nhận may đồng phục nhân viên )
Trong các công ty
Nhật Bản có ba bộ phận chủ yếu đó là: quản lý tài chính, quản lý sản xuất và
quản lý nhận sự, trong đó quản lý nhân sự là quan trọng nhất. Chức năng của bộ
phận này là tuyển dụng, đào tạo, đánh giá và cất nhắc (đề bạt), tiền lương và
bảo đảm xã hội.
Việc tuyển dụng lao động thường
làm vào đầu năm tài chính (tháng 4 hàng năm). Mỗi năm các công ty tuyển dụng
khoảng 3-4% số người trong đơn vị với tỷ lệ lưu chuyển lao động khoảng 2-3%.
Phụ thuộc vào tính chất ngành nghề mà cách thức tuyển chọn cũng khác nhau. Ví
dụ đối với các xí nghiệp luyện kim thì dùng phương pháp tuyển chọn bằng trắc
nghiệm và tọa đàm về ba môn: toán, tiếng Nhật và tâm lý, còn đối với các công
ty thương mại thì lại đặc biệt chú ý đến các phẩm chất cá nhân của ứng viên.